ปราสาททองหลาง ร่องรอยอารยธรรมขอม
ปราสาททองหลาง อำาเภอเดชอุดม จังหวัดอุบลราชธานี สถาปัตยกรรมศิลปะเขมรแบบบาปวน อิทธิพลของอาณาจักรขอม ตั้งที่อยู่บริเวณ บ้านท่าโพธิ์ศรี ตำบลท่าโพธิ์ศรี อำเภอเดชอุดม จังหวัดอุบลราชธานี
ช่วงที่ผมไป ดูเหมือนจะเป็นหลังช่วงการจัดงานอะไรสักอย่าง ทำให้ได้เจอป้ายตกแต่งแบบนี้ครับ
และนี่เป็นด้านหน้าของปราสาททองหลางครับ ที่นี่ตั้งอยู่ริมถนนเลยนะครับ
เข้าไปดูใกล้ๆกันดีกว่า และนี่คือประวัติคร่าวๆ ของที่นี่ครับ
ปราสาททองหลาง เป็นโบราณสถานที่สร้างขึ้นภายใต้อิทธิพลวัฒนธรรมขอมหรือเขมรโบราณ มีลักษณะเป็นปรางค์ ก่อด้วยอิฐ 3 หลัง ตั้งเรียงบนฐานศิลาแลงเดียวกัน หันหน้าไปทางทิศตะวันออก ล้อมรอบด้วยคูน้ำรูปเกือกม้า โดยเว้นเป็น ช่องทางเข้าด้านตะวันออก ห่างออกไปทางทิศตะวันออกประมาณ 100 เมตร มีบาราย (สระน้ำขนาดใหญ่) กว้างประมาณ 380 เมตร ยาวประมาณ 420 เมตร ซึ่งยังเห็นขอบคันดินได้ชัดเจน
สันนิษฐานได้ว่า มีอายุในราวพุทธศตวรรษที่ 16-17 เทียบได้กับศิลปะเขมร แบบบาปวน (พ.ศ.1550-1620) ปราสาทแห่งนี้แสดงถึงอิทธิพลอาณาจักรขอมในด้านการเมืองการปกครองและศาสนา พบได้ในบริเวณจังหวัดอุบลราชธานี
กรมศิลปากร ได้ประกาศขึ้นทะเบียนเป็นโบราณสถานของชาติโดยประกาศในราชกิจานุเบกษา เล่มที่ 53 ตอนที่ 34 วันที่ 27 กันยายน พ.ศ. 2479 และกำหนดเขตที่ดิน โบราณสถานในราชกิจจานุเบกษา เล่ม 99 ตอนที่ 155 วันที่ 21 ตุลาคม พ.ศ. 2525 พิม ประมาณ 6 ไร่ 3 งาน 52 ตารางวา
เดี๋ยวเราลองขึ้นไปสำรวจด้านบนกันครับ ว่าเป็นยังไงบ้าง
ถ้าให้พูดตามภาษาชาวบ้าน ข้างบนปราสาทจะแบ่งเป็น 3 ห้อง ครับ
ผมสังเกตุได้ว่า ห้องกลาง และห้องขวามือ จะเป็นปล่องโล่งด้านหลังครับ แต่ไม่แน่ใจว่า เป็นการออกแบบตั้งแต่แรก หรือเกิดจากความเสียหาย ทรุดโทรม ของตัวปราสาท
บรรยากาศรอบๆ บริเวณปราสาท บรรยากาศก็ค่อนข้างดูแห้งแล้งครับ เพราะผมมาที่นี่ ในช่วงเดือนมีนาคม หากมาในหน้าฝน อาจจะเจอกับหญ้าเขียวๆ บรรยากาศจะสวยกว่านี้ครับ
ที่นี่คล้ายเกาะกลางน้ำ ที่มีบ่อน้ำล้อมรอบ แต่มีการเว้นไว้ สำหรับทางเข้าครับ
และนี่คือประวัติเต็มๆ ของปราสาททองหลาง
จาก : สำนักศิลปากรที่ 9 อุบลราชธานี
ประวัติปราสาททองหลาง สร้างในพุทธศตวรรษที่ 16-17 เป็นเทวาลัยในศาสนาพราหมณ์สร้างขึ้นใน วัฒนธรรมเขมร ลักษณะผังสิ่งก่อสร้างเป็นปราสาท 3 หลัง บนฐานศิลาแลงเดียวกัน วางตัวอาคารเรียงต่อกันไปในแนว เหนือ-ใต้ หันหน้าไปทางทิศตะวันออก อาคารทั้งหมดตั้งอยู่ภายในกำแพงที่มีคูน้ำรูปตัว U ล้อมรอบกำแพงด้านนอก ห่างออกไปทางทิศตะวันออก ประมาณ 20 เมตร มีสระน้ำ(บาราย)ขนาดใหญ่ เช่นเดียวกับผังกู่กาสิงห์ น้อยบ้านยาง กู กู่พระโกนา จังหวัดร้อยเอ็ด ปราสาทบ้านเพ็ญ จังหวัดอุบลราชธานี ลักษณะสถาปัตยกรรมปราสาททองหลางเป็น ปราสาทก่ออิฐ ในผังรูปสี่เหลี่ยมจตุรัสย่อเก็จที่ก่อมุขสั้นๆเป็นประตูหลอกและเสาประดับผนัง ปราสาทประธานจะมี ขนาดที่สุดใหญ่มีประตูทางเข้าด้านทิศตะวันออก กรอบประตูสลักจากหินทราย ผนังอีก 3 ด้านก่อด้วยอิฐเป็นประตู หลอก หน้าบันก่อเป็นอิฐสลักลายกลีบบัวห้ากลีบ เหนือขึ้นไปพังทลายไม่เหลือหลักฐาน เอกลักษณ์ของปราสาท ทองหลางคือ การสะท้อนคติความเชื่อและรูปแบบสถาปัตยกรรมทางศาสนาของชุมชนในพุทธศตวรรษที่ 16 ภายหลัง จากการสถาปนาปราสาทพระวิหารในพุทธศตวรรษที่ 15 ซึ่งเป็นช่วงระยะเวลาที่ดินแดนอีสานตอนใต้บริเวณลำน้ำมูล ได้ผนวกเข้าเป็นดินแดนส่วนหนึ่งของอาณาจักรเขมร
กรมศิลปากร ประกาศขึ้นทะเบียนโบราณสถาน ปราสาทหนองทองหลาง ในราชกิจจานุเบกษา วันที่ 22 กันยายน 2479 และกำหนดขอบเขคโบราณสถานในราชกิจจานุเบกษา วันที่ ๒๑ ตุลาคม ๒๕๒๕ เนื้อที่ 5 ไร่ 3 งาน 52 ตารางวา โบราณสถานแห่งนี้ได้รับการบูรณะครั้งหลังสุดในปี พ.ศ.2548 ผู้ใดบุกรุกทำลายโบราณสถานมีความผิด ตามกฎหมาย
